Dù Mỹ áp thuế cao, Việt Nam vẫn thu hút mạnh đầu tư nước ngoài. Lĩnh vực sản xuất và bất động sản công nghiệp đang dẫn đầu, nhờ chính sách ưu đãi, hạ tầng cải thiện và vị trí chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu chuyển dịch khỏi Trung Quốc, theo Nikkei Asia.
Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Mỹ rất sâu rộng. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt 136,6 tỷ USD, chiếm gần 30% GDP của Việt Nam. Việc Mỹ tăng thuế gây ảnh hưởng đến ngành sản xuất, nhưng chỉ số PMI trong tháng 5 đã tăng nhẹ lên 49,8, sau khi giảm xuống 45,6 trong tháng 4. Điều này cho thấy dấu hiệu ổn định bước đầu.
Tính đến tháng 4/2025, Việt Nam thu hút 13,82 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài mới, tăng gần 40% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, 8,9 tỷ USD đổ vào sản xuất và 2,83 tỷ USD vào bất động sản, tăng gần 62%. Các ngành công nghiệp và xây dựng tăng trưởng 7,42% trong quý I, đóng góp hơn 40% vào GDP.
Skoda Auto khai trương nhà máy lắp ráp ô tô tại Việt Nam ngày 26/3, cùng TC Group và các đối tác. (Ảnh: AP).
Tại Diễn đàn Phát triển Khu công nghiệp Việt Nam ngày 29/5, bà Nguyễn Thị Dung – Phó Chủ tịch Tổng thư ký Liên chi hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam – cho biết đầu tư vào hạ tầng khu công nghiệp là ưu tiên cấp thiết. Khi quỹ đất trung tâm ngày càng ít, nhà đầu tư bắt đầu chuyển hướng về các tỉnh thành cấp hai.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn. Bà Dung nêu bốn điểm chính: thủ tục phức tạp, thiếu quy hoạch hạ tầng chung, khó khăn trong giải phóng mặt bằng và kết nối vùng yếu.
Ông Lance Li, Tổng giám đốc BW Industrial – một công ty bất động sản công nghiệp lớn tại Việt Nam – chia sẻ rằng cách quản lý đất đai ở Việt Nam khác với Trung Quốc. Ở Trung Quốc, đất do nhà nước phân bổ nên cung cấp nhanh và chi phí thấp. Ở Việt Nam, đất thường do các nhà phát triển cấp một bán lại, nên giá cao và mất nhiều thời gian để mua.
Đất tại Việt Nam chủ yếu là sở hữu lâu dài, khiến việc triển khai dự án mới bị chậm. Ông Li cho biết quá trình thu hồi đất ở Việt Nam rất phức tạp, khó tăng cung trong thời gian ngắn. Tại Bình Dương và Đồng Nai, đất trống gần như đã hết.
Giá đất công nghiệp tại Việt Nam hiện nay thường cao hơn Trung Quốc đại lục. Giá thuê tăng khoảng 6% mỗi năm.
Việt Nam hiện có 416 khu công nghiệp, với tổng diện tích gần 1,29 triệu ha. Để đáp ứng làn sóng dịch chuyển sản xuất toàn cầu, chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ xây mới 221 khu công nghiệp, mở rộng 76 khu và điều chỉnh quy hoạch 22 khu hiện có.
BW Industrial được thành lập năm 2018 bởi Warburg Pincus và Becamex IDC. Hiện công ty này vận hành hơn 50 dự án tại 12 tỉnh thành lớn. Tổng diện tích đất do công ty quản lý là 10 triệu mét vuông, với tổng tài sản trị giá 3 tỷ USD. Ông Lance Li gia nhập BW Industrial năm 2021, sau khi làm việc tại ESR China. Hiện ông quản lý khoảng 4,4 triệu mét vuông diện tích đã phát triển hoặc đang xây dựng.
Ông Li cho biết, các doanh nghiệp Trung Quốc không chuyển dịch ra nước ngoài theo cùng một hướng. Mỗi doanh nghiệp có chiến lược riêng, tùy theo tình hình nội bộ. Ông cũng lưu ý rằng không nên mặc định Việt Nam là lựa chọn rẻ hơn. Nhiều doanh nghiệp đang đối mặt với chi phí thiết bị cao, năng suất lao động chưa cao và hạ tầng còn hạn chế.
“Từ thời kỳ Trump lần thứ nhất, đến đại dịch COVID-19, và bây giờ là Trump lần hai, thị trường đã thay đổi rất nhiều. Các doanh nghiệp cũng đang dịch chuyển theo cách khác trước,” ông nói.
Về lao động, ông Li cho biết, sau ba tháng đào tạo, công nhân Việt Nam có thể đạt khoảng 80% hiệu suất so với công nhân Trung Quốc, trong khi mức lương vẫn thấp hơn 80%. Đây vẫn là một lợi thế. Tuy nhiên, chỉ một số doanh nghiệp đạt được hiệu quả tương đương. Những doanh nghiệp này thường sử dụng công nghệ tự động và phương pháp quản lý hiện đại.
Đại dịch COVID-19 là bước ngoặt lớn. Trước đó, chỉ có các nhà sản xuất thành phẩm rời khỏi Trung Quốc. Nhưng đại dịch khiến chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại và thay đổi chiến lược. Họ chuyển từ sản xuất đúng thời điểm sang sản xuất dự phòng. Điều này buộc các nhà cung cấp phải chuyển dịch theo và thiết lập nhà máy ở nơi gần hơn.
Các quy định xuất xứ hàng hóa cũng góp phần thúc đẩy xu hướng này. Nhiều nước yêu cầu tỷ lệ nội địa hóa cao hơn trong sản phẩm xuất khẩu. “Muốn đáp ứng tiêu chuẩn xuất xứ, cả chuỗi cung ứng phải chuyển đi cùng,” ông Li nói.
Sau khi Trung Quốc gỡ bỏ các biện pháp hạn chế vào cuối năm 2022, nhiều doanh nghiệp tiếp tục mở rộng ra nước ngoài. Đây không phải là phản ứng bất ngờ, mà là những kế hoạch đã bị trì hoãn trước đó. Từ năm 2023 đến nay, doanh nghiệp Trung Quốc vẫn mở rộng hoạt động ở nước ngoài, mỗi bên vì một lý do khác nhau như tăng đơn hàng, giảm chi phí hoặc thay đổi chính sách trong nước.
Dù một số doanh nghiệp gặp khó khăn sau khi đầu tư, Việt Nam vẫn có lợi thế sản xuất so với nhiều nước trong khu vực. Lao động Việt Nam có kỷ luật cao nhờ ảnh hưởng của văn hóa Nho giáo. Chi phí nhân công thấp hơn Thái Lan nhưng cao hơn Philippines.
Hiệu quả quản lý nhà nước, sự ổn định chính trị và cách tiếp cận thực dụng, cởi mở là những yếu tố giúp Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư. Việt Nam đã ký 17 hiệp định thương mại tự do và duy trì mức thuế nhập khẩu trung bình thấp, ngay cả trước khi căng thẳng thương mại thời kỳ ông Trump nổ ra.
Tuy nhiên, vẫn còn những yếu tố khó lường. Ông Li cho biết nhiều khách hàng đang tìm kiếm lời khuyên trước các tin đồn về đợt áp thuế mới. Chính sách thương mại của ông Donald Trump vẫn rất khó đoán, khiến một số nhà đầu tư lo ngại, trong khi những người khác vẫn tiếp tục triển khai kế hoạch.
Ông Li dự đoán thuế nhập khẩu của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ duy trì ở mức cao, trong khi thuế với các nước khác có thể sẽ được đàm phán để giảm dần. Ông gọi đây là chiến lược ngoại giao “nâng cao rồi rút chậm” – một cách tiếp cận điển hình.
Nhìn về tương lai, ông Li tin rằng làn sóng chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc ra nước ngoài sẽ tăng mạnh trong ba năm tới. Chừng nào căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc còn kéo dài, xu hướng này sẽ tiếp diễn. Ngay cả lợi thế chi phí của Trung Quốc cũng không thể bù đắp mức thuế cao.
Khi các nhà sản xuất lớn di dời, các nhà cung cấp cấp một và cấp hai cũng đi theo, tạo thành chuỗi cung ứng hoàn chỉnh tại nước ngoài. Tốc độ thay đổi này phụ thuộc vào việc xây dựng công suất mới ở các nước khác nhanh đến đâu.
Tuy vậy, Việt Nam cũng đối mặt với áp lực về chi phí đất đai và nhân công. Mức lương tăng khoảng 6–7% mỗi năm. Tại một số khu vực phát triển, tiền lương hiện đã gần bằng các vùng trung và tây của Trung Quốc. Ông Li cảnh báo rằng các doanh nghiệp thâm dụng lao động còn có thể đối mặt với nguy cơ đình công và tranh chấp lao động.
