Chuyển đổi xanh – bước ngoặt từ tư duy đến chiến lược
Trong bối cảnh các ràng buộc về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) ngày càng chi phối dòng vốn và xu hướng tiêu dùng toàn cầu, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đứng trước một áp lực không nhỏ: hoặc chủ động xanh hóa, hoặc bị bỏ lại phía sau.
Ảnh minh họa.
Tăng trưởng xanh không còn là lựa chọn mang tính phong trào, mà đang trở thành chiến lược trung tâm trong hành trình phát triển dài hạn của khu vực kinh tế tư nhân. Thực tế cho thấy, các tập đoàn lớn trong nước đều đã xây dựng các kế hoạch chuyển đổi sản xuất theo hướng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, đầu tư vào năng lượng tái tạo hoặc tuần hoàn nước thải – những hành động cho thấy tư duy chiến lược đã thay đổi.
Tuy nhiên, không chỉ các doanh nghiệp lớn mới cần quan tâm đến chuyển đổi xanh. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), chiếm tới 97% tổng số doanh nghiệp Việt Nam, “tăng trưởng xanh” là cơ hội để mở rộng thị trường, tiếp cận các chuỗi cung ứng toàn cầu và cải thiện năng lực cạnh tranh. Nhưng để nắm bắt được cơ hội ấy, cần sự thay đổi về tầm nhìn ngay từ cấp lãnh đạo.
Thực tế tại nhiều địa phương cho thấy, một số doanh nghiệp ngành dệt may, gỗ, chế biến thực phẩm đã bắt đầu chuyển sang sử dụng năng lượng mặt trời áp mái, tái sử dụng nước, thay thế nguyên vật liệu thân thiện với môi trường để đạt chứng nhận xanh từ các tổ chức quốc tế như LEED, FSC hoặc Global GAP. Những thay đổi này không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường Mỹ, EU dễ dàng hơn mà còn giảm thiểu chi phí vận hành trong dài hạn.
Theo các khảo sát mới đây từ tổ chức phát triển quốc tế, hơn 60% doanh nghiệp tư nhân Việt Nam nhận thức rõ ràng về tầm quan trọng của chuyển đổi xanh, nhưng chỉ khoảng 20% thực sự có kế hoạch hành động cụ thể. Khoảng cách này cho thấy, bài toán không chỉ nằm ở nhận thức, mà còn ở năng lực thực thi và nguồn lực đầu tư.
Một trở ngại lớn của nhiều doanh nghiệp là chi phí đầu tư ban đầu cao cho các công nghệ xanh, trong khi nguồn vốn ưu đãi còn hạn chế. Đây là lúc cần có những chính sách đồng hành từ phía Nhà nước, các định chế tài chính và tổ chức tư vấn để doanh nghiệp không đơn độc trên hành trình này.
Xanh hóa sản xuất – không còn là lựa chọn, mà là bắt buộc
Thế giới đang dần dịch chuyển khỏi các mô hình tăng trưởng truyền thống dựa trên khai thác tài nguyên và phát thải carbon cao. Các cam kết Net Zero của hơn 150 quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang hình thành nên một khung chơi mới – nơi tiêu chuẩn xanh là “tấm hộ chiếu” để hàng hóa và dịch vụ vượt qua các hàng rào kỹ thuật.
Chính vì vậy, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam muốn tồn tại và phát triển trong tương lai không thể tiếp tục sản xuất theo lối cũ. Sự gia tăng của các quy định như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, các yêu cầu minh bạch ESG trong gọi vốn và IPO, hay tiêu chuẩn xanh trong các chuỗi cung ứng toàn cầu đang đặt ra yêu cầu bắt buộc với doanh nghiệp Việt Nam: phải “xanh” để hội nhập.
Một điểm tích cực là đã có nhiều tín hiệu cho thấy các doanh nghiệp tư nhân đang hành động thực chất. Trong ngành xây dựng – lĩnh vực tiêu thụ năng lượng lớn – các công ty như Phúc Khang, Ecopark, Nam Long đã phát triển các dự án đô thị xanh theo tiêu chuẩn EDGE hoặc Lotus. Trong ngành nông nghiệp, nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp nông sản đã ứng dụng công nghệ sinh học, giảm hóa chất đầu vào và xây dựng vùng trồng bền vững.
Đặc biệt, các mô hình kinh tế tuần hoàn cũng bắt đầu được áp dụng từ những doanh nghiệp nhỏ như các xưởng tái chế nhựa, cơ sở sản xuất compost từ rác hữu cơ, cho tới các tập đoàn lớn với quy trình khép kín – như Vinamilk tái sử dụng nước thải để tưới đồng cỏ, hay Unilever hợp tác tái chế bao bì đã sử dụng.
Tuy nhiên, để xu hướng này lan tỏa mạnh mẽ hơn, cần có sự dẫn dắt từ chính sách. Các cơ chế tín dụng xanh, hỗ trợ chuyển giao công nghệ sạch, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đạt chuẩn ESG hoặc tham gia kinh tế tuần hoàn sẽ là đòn bẩy hiệu quả để khơi thông nguồn lực.
Ngoài ra, nâng cao năng lực quản trị và công bố thông tin ESG minh bạch sẽ giúp doanh nghiệp tư nhân không chỉ tiếp cận được các thị trường khó tính, mà còn thu hút dòng vốn đầu tư quốc tế đang ưu tiên đổ vào các nền kinh tế xanh, bền vững.
Trong bối cảnh thế giới tái định hình chuỗi giá trị theo hướng bền vững, chuyển đổi xanh là con đường không thể đảo ngược. Với khu vực tư nhân Việt Nam – động lực chính của nền kinh tế – đây là thời điểm để chứng minh vai trò dẫn dắt không chỉ bằng tốc độ tăng trưởng, mà còn bằng chất lượng và trách nhiệm với môi trường, xã hội.
Để tăng trưởng xanh không chỉ là khẩu hiệu, doanh nghiệp cần bắt đầu từ tầm nhìn chiến lược, hành động thực chất và đồng hành cùng những chính sách thúc đẩy chuyển đổi bền vững.
