Theo CNN, gánh nặng nợ nần đã tăng lên quá lớn, một phần do những khoản chi tiêu khổng lồ thời đại dịch Covid-19, đến mức chúng hiện đang là mối đe dọa ngày càng tăng với mức sống ở các nền kinh tế giàu có, bao gồm cả Mỹ.
Tuy nhiên, trong một năm mà hàng loạt cuộc bầu cử diễn ra ở nhiều quốc gia trên thế giới, các chính trị gia dường như đã phớt lờ vấn đề này, không muốn nói với cử tri về việc tăng thuế và cắt giảm chi tiêu cần thiết để giải quyết tình trạng vay nợ tràn lan. Trong một số trường hợp, họ thậm chí còn đưa ra những lời hứa mà có thể làm lạm phát tăng trở lại, thậm chí gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính mới.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tuần trước nhắc lại cảnh báo rằng “thâm hụt tài chính mãn tính” ở Mỹ cần phải được “giải quyết khẩn cấp”. Các nhà đầu tư từ lâu đã chia sẻ sự lo lắng đó về.
Roger Hallam, trưởng bộ phận tỷ giá toàn cầu tại Vanguard – một trong những quỹ quản lý tài sản lớn nhất thế giới – cho rằng: “Thâm hụt ở Mỹ tiếp tục tăng và gánh nặng nợ khiếu điều đó trở thành mối quan ngại trong trung hạn”.
Khi cả thế giới đang chìm trọng nợ nần, các nhà đầu tư cũng ngày càng lo lắng. Ở Pháp, bất ổn chính trị đã làm trầm trọng thêm mối lo ngại về nợ công, điều làm cho lợi suất trái phiếu tăng vọt.
Vòng bầu cử đầu tiên diễn ra hôm 30/6 ở Pháp đã đẩy lùi nỗi sợ hãi lớn nhất của thị trường. Tuy nhiên, ngay cả khi không có nguy cơ xảy ra khủng hoảng tài chính, các nhà đầu tư vẫn đòi hỏi những mức lợi suất cao hơn khi mua nợ của nhiều chính phủ trong bối cảnh chênh lệch giữa chi tiêu và thu thuế ngày càng tăng.
Chi phí trả nợ cao hơn đồng nghĩa với việc có ít tiền hơn dành cho dịch vụ công quan trọng hoặc đối phó với các cuộc khủng hoảng tiềm năng có thể xảy ra trong tương lai.
Vì lãi suất trái phiếu chính phủ được sử dụng để định giá các khoản nợ khác, chẳng hạn như các khoản thế chấp, nên lãi suất tăng cũng đồng nghĩa chi phí đi vay của các hộ gia đình và doanh nghiệp tăng theo, ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế. Khi lãi suất tăng, đầu tư tư nhân giảm và chính phủ có ít khả năng vay mượn để ứng phó với suy thoái kinh tế.
Karen Dynan, cựu chuyên gia kinh tế trưởng tại Bộ Tài chính Mỹ - người đang là giáo sư tại Trường Harvard Kennedy, nói rằng việc giải quyết vấn đề nợ của Mỹ sẽ đòi hỏi tăng thuế hoặc cắt giảm phúc lợi, chẳng hạn như các chương trình an sinh xã hội và bảo hiểm y tế. Nhiều chính trị gia không sẵn lòng nói về những lựa chọn khó khăn sắp phải thực hiện. Đó sẽ là những quyết định rất khó khăn và chúng có thể gây hậu quả lớn cho cuộc sống mọi người.
Kenneth Rogoff, giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard, đồng quan điểm rằng Mỹ và các nước khác có thể sẽ phải đưa ra những điều chỉnh đau đớn. Nợ sẽ “không còn miễn phí”.
“Trong những năm 2010, rất nhiều học giả, nhà hoạch định chính sách và ngân hàng trung ương đưa ra quan điểm rằng lãi suất sẽ giữ ở mức gần bằng 0 mãi mãi và sau đó họ bắt đầu nghĩ rằng nợ là những bữa trưa miễn phí. Đó là quan niệm sai lầm. Nợ chính phủ giống như một khoản vay có lãi suất linh hoạt và nếu lãi suất tăng mạnh, khoản thanh toán lãi của bạn sẽ tăng lên rất nhiều. Và đó chính xác là những gì đang xảy ra trên toàn cầu”, Giáo sư Kenneth Rogoff nói.
Tại Mỹ, Chính phủ Liên bang sẽ chi 892 tỷ USD trong năm tài khóa này để trả lãi, nhiều hơn cả ngân sách quốc phòng và tiện cận Medicare – bảo hiểm y tế dành cho người già và người khuyết tật.
Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội, cơ quan giám sát tài chính (CBO) của Quốc hội Mỹ, vào năm tới, các khoản thanh toán lãi sẽ lên tới 1 nghìn tỷ USD cho khoản nợ công hơn 30.000 tỷ USD, gần tương đương với quy mô nền kinh tế Mỹ. CBO dự đoán nợ của Mỹ sẽ đạt 122% GDP trong 10 năm nữa. Vào năm 2054, nợ công Mỹ sẽ đạt 166% GDP, khiến tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại.
