Sai lầm tài chính người trẻ hay mắc
“Có một giai đoạn, tôi nghĩ kiếm bao nhiêu tiêu bấy nhiêu cũng được, miễn sống vui,” – chị Xuân Mai, 29 tuổi, nhân viên thiết kế tại Hà Nội, kể lại với ông Lâm Tuấn trong một buổi tư vấn. Mọi chuyện chỉ thay đổi khi bố chị nhập viện gấp, và chị nhận ra số tiền trong tài khoản không đủ để xoay sở.
“Phải vay bạn bè, cảm giác thật tủi,” chị Xuân Mai nói.
Câu chuyện của chị Xuân Mai, theo ông Tuấn, là điển hình của hàng nghìn người trẻ mà ông gặp cùng mắc những “cái bẫy” tài chính phổ biến: không có quỹ dự phòng, nghĩ gửi ngân hàng là đủ, chi tiêu cảm tính và không nghĩ đến đầu tư vì cho rằng “mình chưa có nhiều tiền”.
Theo lời ông Tuấn, nhiều người khi được hỏi vì sao không đầu tư, thường trả lời “tiền ít quá, biết đầu tư gì được”, nhưng chính số tiền nhỏ ấy, nếu tích đều đặn, lại có thể tạo ra sự thay đổi lớn.
Năm ngoái, anh Hưng – nhân viên IT được tăng lương từ 15 lên 20 triệu đồng. Tưởng rằng “đời sẽ sang trang”, nhưng vài tháng sau, anh nhận ra tài khoản vẫn rỗng như cũ.
“Mỗi tháng dư đúng vài trăm nghìn, chẳng hiểu tiền đi đâu hết,” anh kể lại trong buổi gặp chuyên gia tư vấn tài chính cá nhân.
Theo ông Tuấn, đây là “ảo giác tài chính” mà rất nhiều người mắc phải. “Khi thu nhập tăng, chi tiêu cũng tự động phình ra. Ly cà phê sáng đắt hơn, bữa trưa sang hơn, thậm chí mua sắm tùy hứng nhiều hơn vì cảm giác mình có quyền tiêu,” ông phân tích.
Ông gọi đó là “hiệu ứng xô thủng”: “Bạn càng đổ nước vào, nước càng chảy ra, nếu không bịt lỗ rò rỉ.”
Để khắc phục, ông Tuấn hướng dẫn anh Hưng tách thu nhập thành 4 phần: chi tiêu thiết yếu, tiết kiệm cố định, quỹ đầu tư nhỏ và quỹ “tận hưởng”. “Chìa khóa không phải là cắt bỏ niềm vui, mà là biết mình chi bao nhiêu cho điều gì,” ông nói.
Ba tháng sau, anh Hưng bắt đầu thấy khác biệt. Không còn cảnh hết tiền giữa tháng, tài khoản tiết kiệm lần đầu tiên “trụ” được qua quý đầu tiên. “Tăng lương chỉ tạo ra khác biệt khi bạn kiểm soát được dòng tiền. Còn nếu không, bao nhiêu cũng trôi tuột,” ông Tuấn chia sẻ.
Ông cho rằng, đi làm 10 năm mà vẫn “thiếu” không phải vì thu nhập quá thấp, mà vì thiếu hệ thống quản lý tài chính. “Khi bạn không biết tiền đi đâu, tức là bạn đã để người khác – như thói quen, quảng cáo, cảm xúc – quyết định thay,” ông nói.
Bắt đầu nhỏ hay lớn không quan trọng bằng bắt đầu ngay
Trong chuyên mục tư vấn độc giả gần đây, ông Lâm Tuấn nhận được thư của chị L. (24 tuổi, Hà Nội), đang ở nhà chăm con nhỏ, chồng đi làm lương 14 triệu đồng. Sau khi chi tiêu, chị để dành được khoảng 3 triệu mỗi tháng nhưng băn khoăn chưa biết làm gì với số tiền đó.
“Trường hợp của chị L. là rất điển hình: gia đình trẻ, thu nhập vừa đủ, nhưng đã có ý thức tiết kiệm. Đó là điều đáng quý,” ông Tuấn nhận xét. Ông đề xuất một lộ trình ba bước đơn giản, coi đó là “bản đồ tài chính” dành cho mọi hộ gia đình.
Bước một – Xây quỹ dự phòng: khoảng 30–50 triệu đồng, tương đương 3–6 tháng chi tiêu. “Quỹ này không để sinh lời mà để an tâm. Khi có việc bất ngờ – ốm đau, mất việc – bạn không bị rơi vào khủng hoảng,” ông giải thích.
Bước hai – Tích sản nhỏ nhưng đều: “3 triệu mỗi tháng nghe ít, nhưng sau 3 năm đã là hơn trăm triệu. Nếu thích vàng, có thể mua từng chút. Nếu ưu tiên an toàn, hãy chọn quỹ trái phiếu hoặc tiết kiệm online. Mấu chốt không phải số tiền, mà là tính đều đặn,” ông nói.
Bước ba – Trang bị kiến thức: đây mới là nền tảng để đầu tư thật sự. “Đừng vội lao vào cổ phiếu hay tiền ảo khi chưa hiểu rủi ro. Hãy học cách đọc, cách tính, cách chọn kênh phù hợp. Khi thu nhập tăng, bạn sẽ có nền vững để đi xa,” ông Tuấn khuyên.
Một khách hàng của ông từng đầu tư 2 triệu mỗi tháng vào chứng chỉ quỹ. Ba năm sau, số tiền tích lũy đã hơn 90 triệu đồng cả gốc lẫn lãi. “Không lớn, nhưng nó khiến người ta thay đổi cách nghĩ: rằng tiền có thể ‘làm việc’ cho mình,” ông Tuấn chia sẻ.
Ông cũng khuyến khích giới trẻ đầu tư cho bản thân. Một khóa học kỹ năng 2–3 triệu đồng có thể sinh lời gấp nhiều lần, nếu nó giúp bạn tăng thu nhập hoặc mở ra cơ hội mới. Đó là khoản đầu tư có lãi nhanh nhất.
Theo ông Tuấn, bài học rút ra sau mỗi cú “ngã tài chính” là: tiền không tự lớn lên nếu không được đặt đúng chỗ; và không ai dạy bạn điều đó ở trường học. “Nếu bạn không tự học cách quản lý tiền, thì chẳng ai làm giùm bạn được,” ông nhấn mạnh.
"Quản lý tài chính cá nhân không phụ thuộc vào việc bạn có bao nhiêu tiền, mà ở chỗ bạn biết đặt từng đồng đúng vị trí. 3 triệu mỗi tháng không phải là nhỏ. Nếu kiên trì, sau vài năm, bạn sẽ thấy mình có quỹ dự phòng, có tích sản và có kiến thức – đó chính là ba trụ cột của tự do tài chính” ông Tuấn nói.
Ông Lâm Tuấn khẳng định, bắt đầu nhỏ không phải là vấn đề mà điều quan trọng là bắt đầu ngay với sự kỷ luật và mục tiêu rõ ràng. Bởi đầu tư, dù chỉ từ 3 triệu đồng mỗi tháng, không chỉ là chuyện tiền bạc mà là hành trình trưởng thành hơn trong tư duy tài chính. Nếu không bắt đầu tích ngay thì đến bao giờ bạn mới có.
