Biết nói gì đây, mất hết rồi!
Chia sẻ với chúng tôi, chị Bạch Thị Yến (người dân sống dưới đập hồ thải) kể: “Sáng ra, tôi vừa đi làm được nửa đường thì mọi người gọi quay lại về nhà để đón con vì nước hồ thải chảy như suối vào trong nhà, có mấy đứa nhỏ đang ở nhà may chạy ra khỏi nhà được và mọi người không sao cả. Nhìn xung quanh ngập hết mà tôi chỉ biết bỏ của chạy lấy người, chứ không biết làm sao.
Sau khi nước trôi hết, gia đình tôi trở lại ngôi nhà thì thấy lợn, gà bị ngập bùn, có vài con thì thấy mỗi cái mỏ rồi chết hết sạch, mọi thứ trong nhà bị mất trắng. Tường nhà va đập bị nứt một số điểm ở chân tường”.
Ngồi kế bên, mẹ chị Yến xót xa nói: “Lúc đó quần áo trôi hết, cái gì cũng trôi hết. Bây giờ đã qua hơn 2 tuần rồi, gia đình vẫn đang phải dọn dẹp để ổn định cuộc sống, những ngày này chúng tôi chỉ dám ngủ ban ngày ở đây, còn tối lại phải di chuyển đi nơi khác để ngủ cho yên tâm”.
Cùng cảnh với gia đình chị Yến, gia đình nhà anh Nông Văn Dỉn cũng bị thiệt hại nặng nề bởi cơn lũ hồ thải tuyển quặng.
Bức xúc bao lâu như được mở lòng khi gặp chúng tôi, anh Dỉn kể: “Mất hết rồi, chẳng còn gì! Trong nhà tôi anh xem, ngay cả một đôi đũa cũng không có, trong khi gia đình tôi bị nước cuốn trôi hết, phía công ty chưa được đền bù gì”.
Anh Dỉn chia sẻ: “Gia đình tôi từ trước tới giờ sinh sống chủ yếu nhờ vào kinh doanh gạo, cám, phân lân, đạm, hàng tạp hoá… lũ đến thì mất trắng, cả nhà có cái máy say sát thì cũng bị trôi luôn”.
Nhìn vào đống đá nằm trơ trọi, anh Dỉn xót xa chỉ cho chúng tôi: "Chỗ này chính là hai ngôi nhà của gia đình để kinh doanh và làm kho, thế mà nước và đá ở hồ thải cuốn trôi hết sạch, chỉ còn ô đất trống".
Đau xót hơn cả khi chúng tôi tới thăm và chứng kiến cảnh tan hoang của ngôi nhà ông Phạm Văn Mìn nằm ngay dưới chân ống cống của hồ thải tuyển quặng, mọi gia tài của gia đình bị nước cuốn đi trong nước lũ.
Gặp chúng tôi, ông Mìn lắc đầu, chẹp miệng: “Biết nói gì đây, mất hết rồi! Cả giấy tờ, sổ đỏ cũng mất hết”.
Ông Mìn kể: “Hôm ấy, tôi đang ăn sáng trong nhà thì nghe tiếng rầm, nhìn sang bên cạnh đã thấy nước đâu ào tới. Hai bố con khi ấy còn mỗi cái quần đùi trên người để chạy thoát thân.
Mọi người trêu sao không vơ lấy bộ quần áo, chứ giờ lấy gì mà mặc. Lúc đó chỉ nghĩ chạy làm sao cho nhanh nhất, chứ thời gian đâu mà nghĩ lấy cái gì bây giờ”.
Vào ngôi nhà bị đổ sập để tìm lại những gì còn sót lại, ông tiếc như đứt từng khúc ruột. Chỉ trên sàn nhà, ông Mìn nói “Đây là toàn trấu với sắn nhẹ nên bỏ trên đấy. Thóc, gạo nặng thì để dưới sàn nhà nên lũ cuốn đi hết”.
Đưa chúng tôi đi, ông chỉ cho chúng tôi những thứ tài sản của gia đình ông bị vùi lấp, mỗi thứ một nơi. Có 4 chiếc xe máy tan nát cách xa nhà vài chục mét, rồi cái giường ông cũng thành củi lấp dưới đá và bùn.
Ông Mìn tâm sự: “Tôi chỉ mong được di chuyển khỏi khu vực hồ thải và bồi thường cho gia đình tôi những gì đã mất. Gia đình ông Mìn có 6 thành viên, hiện đang phải ở tạm nhà văn hoá xã Tả Phời và ăn cơm do Công ty CP Đồng Tả Phời cung cấp”.
Vào cuộc nhanh, quyết liệt của “người đứng đầu” tỉnh Lào Cai
Ngay sau khi sự cố vỡ ống cống D2000 hồ thải đuôi tuyển quặng đồng của Công ty CP Đồng Tả Phời ảnh hưởng tới người dân và môi trường, ngày 9/8, Bí thư Tỉnh uỷ Lào Cai - Đặng Xuân Phong trực tiếp tới hiện trường để kiểm tra, thăm hỏi các gia đình bị ảnh hưởng.
Việc đó cho thấy sự quan tâm đặc biệt của “người đứng đầu” địa phương đến người dân bị ảnh hưởng do sự cố môi trường, thiên tai.
Cũng trong ngày, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai – Trịnh Xuân Trường có Văn bản số 3879/UBND-KT, chỉ đạo khắc phục sự cố hồ thải quặng đuôi Nhà máy tuyển đồng Tả Phời.
Chủ tịch Trịnh Xuân Trường yêu cầu Công ty CP đồng Tả Phời – Vinacomin tiếp tục tập trung nhân lực, trang thiết bị khắc phục ngay sự cố để giảm thiếu thấp nhất nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống Nhân dân.
Phối hợp với UBND xã Tả Phời rà soát các hộ dân có nguy cơ bị ảnh hưởng và kịp thời có giải pháp di chuyển các hộ dân đến nơi an toàn; tổ chức thống kê thiệt hại của các gia đình, cá nhân và các tổ chức (nếu có), bố trí kinh phí để chi trả cho các hộ gia đình, cá nhân, tổ chức bị ảnh hưởng theo quy định.
Tiếp tục tổ chức thi công khắc phục ngay các vị trí gây ra sự cố, sạt lở; các khu vực làm ảnh hưởng tới người dân và tổ chức.
Chủ tịch Trịnh Xuân Trường giao các đơn vị đánh giá nguy cơ ô nhiễm môi trường, đề xuất giải pháp xử lý an toàn; xác định nguyên nhân, trách nhiệm của công ty và phương hướng xử lý…
Ngày 23/8, phóng viên trao đổi với Chủ tịch UBND xã Tả Phời – ông Trần Văn Hưng cho biết: “Sự cố môi trường làm ảnh hưởng tới 154 hộ dân, trong đó có 19 hộ dân bị ảnh hưởng nặng nhất, 54 hộ bị ảnh hưởng nhà cửa, tài sản.
Dự kiến sau ngày 25/8, các hộ gia đình đang đang ở tạm nhà văn hoá xã Tả Phời sẽ di chuyển sang nơi ở cũ hoặc ở trọ có đủ tiện nghi hơn”.
Theo ông Hưng, “Có khoảng 40 hộ gia đình bị ảnh hưởng do vỡ ống cống hồ thải đã được chi trả, còn một số hộ đang tiếp tục kiểm kê để có phương án đền bù thoả đáng. 19 hộ gia đình bị ảnh hưởng về tài sản thì đã được phía công ty hỗ trợ 5 triệu đồng/hộ, ngoài ra, một số nhu yếu phẩm, đồ ăn, thức uống do công ty cung cấp.
11 hộ nằm dưới chân đập hồ thải đã đồng ý và được di dời sang khu tái định cư của xã Tả Phời. Hiện công tác triển khai thực hiện tái định cư đang hoàn thiện các thủ tục. Toàn bộ kinh phí sẽ do công ty chi trả.
Ông Hưng cho biết thêm, đối với phần bùn thải ra ngoài môi trường ảnh hưởng tới hoa màu của người dân, sau khi có kết quả đánh giá mức độ thiệt hại, mức độ độc hại ra sao của cơ quan chức năng thì công ty sẽ xây dựng phương án khắc phục xử lý, cải tạo đất cho người dân đi vào hoạt động sản xuất. Sau khi cải tạo, nếu năng suất bị hụt so với quy định của tỉnh Lào Cai thì công ty sẽ bù thêm phần hao hụt đó…
Theo thông tin từ phía Công ty CP Đồng Tả Phời, sau khi có kết quả kiểm tra từ cơ quan chức năng về mức độ thiệt hại, ảnh hưởng ô nhiễm... công ty sẽ thông tin cụ thể sau.
Hiện cơ quan chức năng tỉnh Lào Cai, chính quyền địa phương và phía Công ty CP Đồng Tả Phời đang tiếp tục triển khai công tác bồi thường cho các hộ gia đình bị thiệt hại đảm bảo an sinh xã hội, đồng thời thực hiện công tác bảo vệ môi trường.
Nguy cơ ảnh hưởng sức khoẻ, môi trường
Đánh giá về sự cố môi trường này, ông Phạm Văn Sơn - Giám đốc Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam (SOS) cho rằng, nước bùn thải quặng của nhà máy đã qua quá trình hóa lý nên có thể chứa kim loại nặng, hóa chất, axit, phụ gia...
“Những chất này khi thoát ra môi trường sẽ không có cách nào thu hồi và xử lý triệt để. Chúng sẽ nhanh chóng ngấm vào đất, nguy cơ nhiễm vào nước ngầm, một phần hơi độc phát tán vào không khí. Vô hình trung toàn bộ khu vực đất bị ô nhiễm biến thành “bể chứa chất thải mở rộng không có lớp nền chống thấm”, ông Sơn cho hay.
Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai bày tỏ sự lo lắng về những tác hại có thể xảy ra của sự cố này.
Nước thải của quá trình luyện kim nói chung và luyện đồng nói riêng là loại nước thải vô cùng độc hại. Loại nước thải này được gọi là quặng đuôi có chứa kim loại nặng như Asen, lưu huỳnh, thủy ngân, và chất phụ gia như xyanua... Tất cả những chất này đều độc hại với da, đường hô hấp, đường ruột và là các tác nhân gây ung thư.
TS Nguyễn Ngọc Huy cho rằng, để đảm bảo sức khỏe, người dân ở khu vực ảnh hưởng của sự cố cần tránh tiếp xúc nguồn nước thải. Tốt nhất là nên sử dụng nguồn nước đóng chai cho đến khi có kết quả kiểm nghiệm nguồn nước từ cơ quan chức năng. Người dân không nên sử dụng các loại rau, cỏ trong khu vực có nước thải chảy qua.
