Thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam hiện đang được thống lĩnh bởi 5 doanh nghiệp là Tập đoàn Bảo Việt (BVH), Prudential, Manulife Việt Nam, Dai-ichi Việt Nam và AIA khi chiếm gần 80% thị phần phí bảo hiểm gốc và gần 70% thị phần doanh thu khai thác mới. Trong số đó, ngoài Tập đoàn bảo Việt, 4 doanh nghiệp bảo hiểm còn đều là doanh nghiệp có 100% vốn thuộc sở hữu của nước ngoài.
Do đặc thù kinh doanh, tiền phí của khách hàng sẽ tạo ra một nguồn vốn lớn và dài hạn cho các công ty bảo hiểm. Số tiền này được sử dụng để đầu tư, thu về lợi nhuận và dùng chính lợi nhuận đó để chi trả cho người đóng bảo hiểm.
Ngoài ra các công ty bảo hiểm cũng có các sản phẩm liên kết đầu tư - là loại bảo hiểm kết hợp giữa mục đích bảo vệ tài chính trước rủi ro và yếu tố đầu tư để tăng tài sản tích lũy. Trong đó, phí đóng được chia thành 2 phần riêng biệt bao gồm bảo hiểm và đầu tư. Khách hàng có quyền lựa chọn tập trung vào một trong hai phần trên tùy thuộc vào mục tiêu cá nhân.
Đặc điểm của bảo hiểm liên kết đầu tư là khách hàng sở hữu bảo hiểm có quyền quyết định sử dụng tiền bảo hiểm để đầu tư vào quỹ đầu tư nào. Giá trị khách hàng nhận được khi đáo hạn hợp đồng bảo hiểm bằng giá trị của các đơn vị quỹ đầu tư khi đáo hạn. Và tất nhiên, lợi nhuận thu về cũng tỉ lệ thuận với mức độ rủi ro của quỹ đầu tư.
Song nhìn chung, phần lớn số tiền phí mà các doanh nghiệp bảo hiểm thu về sẽ được gửi ngân hàng hoặc đầu tư vào giấy tờ có giá. Trong đó, một lượng vốn không nhỏ được các công ty bảo hiểm dùng để mua các loại cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.
Tại Tập đoàn Bảo Việt, giá trị các khoản chứng khoán kinh doanh tại thời điểm cuối năm 2022 đạt 2.925 tỷ đồng, trong đó cổ phiếu niêm yết chiếm tỷ trọng lớn nhất với 2.394 tỷ đồng. Còn lại là cổ phiếu chưa niêm yết, chứng chỉ quỹ và trái phiếu.
Các cổ phiếu niêm yết mà Tập đoàn Bảo Việt đầu tư gồm VNR của Tổng CTCP Tái bảo hiểm Quốc gia Việt Nam (266 tỷ đồng); POW của Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (244 tỷ đồng); CTG của VietinBank (391 tỷ đồng); VNM của Vinamilk (418 tỷ đồng);... Giá trị thuần của các cổ phiếu niêm yết là 2.141 tỷ đồng, tức tập đoàn dự phòng lỗ 253 tỷ đồng cho số cổ phiếu niêm yết đang đầu tư
Các cổ phiếu chưa niêm yết do Tập đoàn Bảo Việt nắm giữ có giá trị gần 79 tỷ đồng là của Tổng Công ty MBLand; CTCP Thuỷ sản Cà Mau,…
Nguồn: BCTC Tập đoàn Bảo Việt
Còn theo báo cáo tài chính riêng năm 2022 của Prudential Việt Nam, doanh nghiệp này đã đầu tư hơn 11.547 tỷ đồng vào các chứng khoán niêm yết và chứng khoán đã đăng ký giao dịch trên thị trường UPCoM.
Nguồn: BCTC riêng Prudential Việt Nam
Cuối năm 2022, danh mục cổ phiếu theo giá gốc đầu tư của Manulife Việt Nam ghi nhận hơn 7.876 tỷ đồng. Trong đó, cổ phiếu niêm yết là hơn 7.875 tỷ đồng. Ngoài ra, Manulife Việt Nam cũng rót cả trăm tỷ đồng vào các quỹ đầu tư chứng khoán đại chúng. Manulife Việt Nam dự phòng lỗ cho khoản đầu tư trên là hơn 839 tỷ đồng.
Báo cáo thường niên của Vinamilk cho thấy Manulife là 1 trong 20 cổ đông lớn nhất của doanh nghiệp này ở thời điểm cuối năm 2022, sở hữu 8,62 triệu cổ phiếu, có giá trị thị trường gần 660 tỷ đồng.
Tại Dai-ichi Việt Nam, doanh nghiệp này có gần 1.637 tỷ đồng đầu tư vào cổ phiếu niêm yết tại thời điểm 31/12/2022, gần gấp đôi mức ghi nhận cuối năm 2021.
Với AIA Việt Nam, số tiền công ty bảo hiểm này rót vào cổ phiếu là gần 2.120 tỷ đồng, tăng 545 tỷ so với cuối năm trước. AIA Việt Nam cho biết giá trị hợp lý của danh mục cổ phiếu này là hơn 2.004 tỷ đồng, tương ứng dự phòng lỗ gần 116 tỷ đồng.
Như vậy, 5 doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ lớn nhất thị trường đang đầu tư hơn 25.500 tỷ đồng vào cổ phiếu niêm yết và giao dịch trên thị trường UPCoM.
So với giai đoạn 2020-2021, lợi suất đầu tư chứng khoán của các doanh nghiệp bảo hiểm đã giảm đi trong năm 2022 do thị trường chứng khoán lao dốc.
Báo cáo tài chính cho thấy Tập đoàn Bảo Việt chỉ ghi nhận khoản lãi ròng hơn 187 tỷ đồng từ hoạt động đầu tư, kinh doanh chứng khoán trong năm 2022, thấp hơn nhiều mức 474 tỷ đồng của năm 2021.
Manulife thì lỗ ròng hơn 388 tỷ đồng từ mua bán cổ phiếu trong năm 2022, trái ngược lại so với mức lãi lớn hơn 1.169 tỷ của năm trước.
Theo giới phân tích, trong môi trường lãi suất huy động liên tục tăng nhanh như năm 2022 thì các công ty bảo hiểm có thể thu lãi nhiều hơn từ các khoản tiền gửi. Tuy nhiên, phần đầu tư vào chứng khoán sẽ giảm ngược lại bởi lãi suất tăng thì chứng khoán sẽ giảm theo, danh mục đầu tư cổ phiếu của doanh nghiệp có thể bị giảm tương ứng.
Do vậy, trong những trường hợp lãi suất tăng, các công ty bảo hiểm có danh mục đầu tư chứng khoán lớn và cổ phiếu bị giảm mạnh thì đôi khi lại không có kết quả kinh doanh tốt.
