Bộ Công Thương đề xuất thí điểm giá điện hai thành phần từ năm 2026

Chiều ngày 8/9, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì buổi làm việc với các đơn vị trực thuộc Bộ, cùng lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các Tổng công ty Điện lực, tập trung thảo luận về cơ chế giá điện 2 thành phần.

Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, ngày 28/8/2025 vừa qua, thay mặt Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nghị quyết chỉ ra nhiều chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp quan trọng, giao cho Chính phủ, Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan phải khẩn trương triển khai, nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2045, trong đó có nhiều nội dung liên quan giá điện.

Từ Nghị quyết 70, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương dự thảo Nghị quyết của Chính phủ để triển khai và phải trình trước ngày 20/10.

Một trong những nội dung quan trọng được nhấn mạnh là đẩy nhanh tiến độ áp dụng giá điện 2 thành phần theo Điều 50 Luật Điện lực (sửa đổi, 2024) và Nghị định số 146/2025/NĐ-CP. Cơ chế này bao gồm giá công suất và giá điện năng, khác với cơ chế một thành phần hiện nay, chỉ tính theo lượng điện năng sử dụng.

Hiện nay, Việt Nam đang áp dụng giá một thành phần, tức tiền trả theo sản lượng dùng. Cách tính này được đánh giá chưa phản ánh chính xác chi phí ngành điện bỏ ra (khấu hao tài sản, đường dây, trạm biến áp...) cho mỗi khách hàng.

Với giá hai thành phần, gồm tính theo sản lượng tiêu thụ và công suất đăng ký, khách hàng sẽ trả riêng cho mỗi kW công suất họ đăng ký hàng tháng với nhà cung cấp. Khi không sử dụng, họ vẫn phải trả chi phí này, thay vì ngành điện chịu và thu hồi qua điều chỉnh giá.

Cơ chế giá điện 2 thành phần bao gồm hai yếu tố chính:

Giá công suất: Là chi phí mà khách hàng trả cho công suất đăng ký sử dụng hàng tháng với nhà cung cấp. Ngay cả khi không sử dụng điện, khách hàng vẫn phải trả chi phí này, thay vì ngành điện chịu và thu hồi qua điều chỉnh giá như hiện nay.

Giá điện năng: Là chi phí tính theo lượng điện năng thực tế sử dụng.

Cách tính mới này tạo ra sự minh bạch và công bằng hơn, giúp người dùng điện với mục đích sản xuất, kinh doanh trả đúng với chi phí họ gây ra cho hệ thống. 

Theo đề xuất của Bộ Công Thương và EVN, cơ chế này sẽ được áp dụng trước mắt cho nhóm khách hàng sử dụng điện lớn từ ngày 1/1/2026. Cụ thể, đối tượng thí điểm là các khách hàng sản xuất lớn, có sản lượng tiêu thụ từ 200.000 kWh/tháng trở lên, đấu nối cấp điện áp từ 22 kV trở lên. Đây cũng là tệp khách hàng được áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), ước tính khoảng 7.000 doanh nghiệp.

Khách hàng sinh hoạt chưa được áp dụng cơ chế này trong giai đoạn đầu do phải đầu tư thay thế toàn bộ hệ thống công tơ đo đếm.

Lộ trình triển khai thí điểm được Bộ Công Thương nêu tại dự thảo Quyết định gồm 4 giai đoạn:

Giai đoạn 1 (tới giữa năm 2026): Thí điểm với doanh nghiệp sản xuất đang theo mua bán điện trực tiếp, khảo sát và thu thập dữ liệu đo đếm để nghiên cứu cách tính phù hợp.

Giai đoạn 2 (tháng 1-6/2026): Truyền thông và thí điểm trên giấy bằng cách phát hành hóa đơn song song (không thanh toán thực tế) để khách hàng tham khảo.

Giai đoạn 3 (tháng 7/2026 - 7/2027): Thử nghiệm chính thức cơ chế giá 2 thành phần trong một năm để theo dõi, đánh giá tác động.

Giai đoạn 4 (từ tháng 8/2027): Bộ Công Thương sẽ đánh giá và mở rộng áp dụng cơ chế này cho các nhóm khách hàng khác.

Để triển khai hiệu quả cơ chế mới này, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các đơn vị liên quan, đặc biệt là Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), thực hiện nhiều nhiệm vụ trọng tâm: Rà soát, hoàn thiện một cách khoa học, khả thi, có học hỏi kinh nghiệm quốc tế, kèm báo cáo đánh giá tác động, trình lãnh đạo Bộ trước ngày 15/10/2025.

Rà soát, đề xuất sửa đổi Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện và xây dựng Thông tư sửa đổi Thông tư 16 để quy định cách thức xây dựng khung giá, đảm bảo nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí điện, bao gồm cả chi phí truyền tải.

EVN chủ động thuê tư vấn, xây dựng phần mềm vận hành minh bạch, thông suốt, hoàn thành trước ngày 20/10/2025. Từ ngày 15/9, triển khai kế hoạch truyền thông đầy đủ về Luật Điện lực, Nghị quyết 70, dự thảo Nghị quyết của Chính phủ, và so sánh giá điện trong khu vực, quốc tế để khách hàng hiểu rõ và điều chỉnh hành vi sử dụng điện.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: "Chúng ta không còn thời gian chần chừ. Đây là ý chí, nguyện vọng của toàn ngành. Khi đã có cơ sở chính trị, pháp lý đầy đủ, thì việc còn lại là hành động quyết liệt".

Việc áp dụng giá điện 2 thành phần là điều kiện cần thiết để triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và tiến tới xây dựng thị trường mua bán điện cạnh tranh đúng nghĩa.

Chuyên gia năng lượng TS. Nguyễn Huy Hoạch nhận định, cơ chế này sẽ đem lại sự công bằng cho người dùng điện với mục đích sản xuất, kinh doanh. Tổng Giám đốc EVN Nguyễn Anh Tuấn cũng cho rằng Việt Nam cần sớm áp dụng cơ chế này để xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, vùng - miền.

Tuy nhiên, đây là cơ chế mới tại Việt Nam và có thể tác động đến số tiền thanh toán của các nhóm khách hàng. Do đó, việc thay đổi cơ chế tính giá điện cần có lộ trình phù hợp, song song với công tác truyền thông mạnh mẽ để tạo sự đồng thuận và giúp khách hàng hiểu rõ, điều chỉnh hành vi sử dụng điện phù hợp.